Metaverse son yıllarda sıkça duyduğumuz bir kavramdır. İlk olarak şunu bilmeliyiz ki, Metaverse kullanıcıların hem sanal olarak hem de gerçek dünyayı aynı anda deneyimleyebildiği bir ortamı ifade etmektedir. Bu sanal evrende kullanıcılar, kendilerini temsil eden dijital avatarlar aracılığıyla etkileşime geçebilir, ticaret yapabilir, eğlenceli aktivitelerde bulunabilir ve sosyal ilişkiler kurabilirler. Metaverse, sanal gerçeklik, arttırılmış gerçeklik, yapay zeka, ve blok zincir gibi bir çok teknolojinin bir araya gelmesi ile ortaya çıkmaktadır. Metaverse pek çok şey amaçlar:
-Alışveriş yapmak ve alışveriş deneyimini iyileştirmek için sanal gerçeklik ile deneme ortamı oluşturmak.
-3D oyunları geliştirmek ve gerçekliği arttırmak.
-Akıllı kontratlar ile bir aracı olmadan da ödemeleri gerçekleştirmek.
-Ödeme İşlemlerini daha şeffaf ve güvenilir bir hale getirmek.
-Kullanıcılara istedikleri özgürlüğü vermek.
Birçok şirket ve geliştirici bu amaçlar doğrultusunda bu alanda projelerini gerçekleştiriyor, hali hazırda bulunan pek çok projeye katkı sağlayarak kullanıcılara pek çok deneyim sunuyor. Çok yeni bir kavram olması nedeni ile değişmeye ve gelişmeye açıktır.
Metaverse ve Blok Zincir İlişkisi
Metaverse ve blok zincir ilişkisi dijital varlıkları güvenliği ve değişimi açısından önemli bir rol oynamaktadır. Bu rolü oluşturan bazı anahtar kelimeler vardır.
1- Varlık yönetimi ve tokenlar: Teknik olarak token; kripto para veya kripto varlıkla aynı anlamdadır. Ama bağlama dayalı olarak giderek daha farklı anlamlar da kazanmıştır. Token'lar, merkezsiz takasları olanaklı kılmaya yardımcı olmaktan video oyunlarında nadir öğeleri satmaya kadar çok çeşitli potansiyel özelliklere sahiptir. Metaverse içindeki dijital varlıklar, blok zincir üzerinde tokenlaştırılmış olarak kaydedilebilir. Bu, varlıkların kişiselleştirilmişliğini ve değerini güvence altına alır.
2- Güvenilirlik ve şeffaflık: Blockchain, şeffaf ve güvenli bilgi paylaşımı sağlayan gelişmiş bir veri tabanı mekanizmasıdır. Birden fazla kaynaktan gelen dataları, sanal zincir üzerinde birbirine bağlı bloklarda depolar. Her bir blok, içerdiği verilerin doğruluğunu ve bütünlüğünü kriptografik yöntemlerle korur. Metaverse'deki dijital varlıkların transferleri, değiş tokuşları ve sahiplik geçişleri gibi işlemler blok zincir üzerinde gerçekleştiğinden, bu işlemler şeffaf, izlenebilir ve değiştirilemez olur.
3- Akıllı kontrat: Akıllı sözleşme veya bir diğer ismi ile akıllı kontrat, tarafların ayrı bir işlem yapmasına gerek kalmaksızın, kendi kendini yürüten bir sözleşme türüdür.
Peki Akıllı sözleşmeler Neden Önemlidir?
Akıllı sözleşmeler, geliştiricilerin çok çeşitli merkezsiz uygulama ve tokenlar oluşturmasına olanak tanır. Yeni finansal araçlardan lojistik ve oyun deneyimlerine kadar çok çeşitli alanlarda kullanılır ve diğer herhangi bir kripto işlemi gibi blok zincirinde depolanır. Akıllı sözleşme uygulaması, blok zincirine eklendikten sonra genellikle geri alınamaz veya değiştirilemez (ancak bazı istisnalar bulunmaktadır).
Metaverse Oluşturma Konusunda Öncü Olanlar Kimlerdir?
"Metaverse" terimi, Neal Stephenson'ın 1992 tarihli "Snow Crash" adlı bilim kurgu romanında, internetin 3 boyutlu görsel halefi olarak ilk kez geçti. 2003 yılında, ilk sanal dünya olarak kabul edilen "Second Life", kullanıcılara avatar oluşturma, dijital olarak diğerleriyle etkileşimde bulunma, film izleme, oyun oynama ve giyim gibi ürünlerin alım satımını yapma gibi imkanlar sundu. Bunu takiben 2004'te IMVU ve 2006'da Roblox gibi diğer benzer platformlar geliştirildi, ardından 2011'de Minecraft geldi. On yıl sonra, geniş kitleler arasında Metaverse’e olan ilgi büyüdü. Bunun nedeni, Facebook'un adını Meta olarak değiştirmesi ve kendi sanal platformu Horizon Worlds'ü başlatması oldu.
En Popüler Sanal Dünyalar Hangileridir?
Second Life, zamanının çok ötesindeydi ve bugün yaklaşık olarak Meta'nın Horizon Worlds'ün yönetebildiği günlük 200.000 kişiyi çekiyor. Ancak, oyun platformları hala en çok ziyaret edilenler arasında (We Are Social & Meltwater, 2023). Fortnite, aylık 250 milyondan fazla oyuncu ile listenin başında yer alıyor, onu Roblox, Minecraft ve Axie Infinity takip ediyor. Buna karşın, Sandbox ve Decentraland gibi platformlarda yoğunluk önemli ölçüde daha azdır. Bu platformlarda, kripto para birimleri ticareti yapmak gibi amaçlar vardır, örneğin, NFT'leri (takas edilemez tokenler) alıp satmak.
Metaverse’ün Yaygın Olduğu Ülkeler Hangileridir?
Hindistan, Peru ve Meksika gibi gelişmekte olan ülkeler, metaverse'ü seviyor olsada ABD, Almanya ve Hollanda gibi gelişmiş ülkeler Metaverse’ü daha fazla sorgulama eğilimindedir. Küresel olarak, metaverse ortalama olarak olumlu algılanırken, Çin, Hindistan ve Peru'nun buna en açık olduğu, Kanada, İngiltere ve Japonya'nın ise en eleştirel olduğu görülüyor. Örneğin, Çin, metaverse'ün fırsatları ve riskleri ile yoğun bir şekilde ilgilenmektedir. Şanghay, 2025 yılının sonuna kadar şehrin "akıllı turizm" stratejisinin bir parçası olarak metaverse'de 30 ilgi çekici merkez inşa etmeyi planlıyor. Ayrıca, Çin de kripto hakkında pek çok düzenleme vardır. kullanıcılar orada NFT'leri ticaret yapamaz ve kripto para birimi kullanamaz ,bu yasaktır. Diğer kullanım örnekleri arasında metaverse'de gerçekleştirilen ilk Hint düğünü ve Fortnite'de Travis Scott ve Ariana Grande gibi ABD'li yıldızların konserleri yer alıyor.
Kişisel mi Yoksa Profesyonel mi?
McKinsey & Company tarafından yapılan bir araştırmaya (2022) göre, metaverse'de bulunan katılımcıların toplam %80'i aile ve arkadaşlarıyla sanal ortamda vakit geçirmeyi, ardından sanal iş toplantılarına, konserlere ve eğitim oturumlarına katılmayı keyifli buluyor. Ayrıca, alışveriş yapma, egzersiz yapma ve flört etme gibi diğer yeni olanaklara da açık olduklarını belirtiyorlar. Şirketler de metaverse'ü müşterileriyle etkileşim kurmanın yeni bir yolu olarak görmeye başlıyor. Birçok şirket, müşterileri ve çalışanları etkilemek için buraya yatırım ve deneyler yapıyor. Şirketler, orada kendilerini pazarlıyor, çalışanları eğitiyor, toplantılar düzenliyor, ve sanal işbirliklerinde ürünler geliştiriyor aynı zamanda metaverse'ı bir eğlence alanı olarak da görüyorlar.
Riskler Nelerdir?
Metaverse hızlı teknolojik ilerlemesi nedeniyle övülse de, hala risklere açıktır. Avrupa Parlamentosu Araştırma Servisi'nin (EPRS) bir brifingi, veri korumasından finansal işlemlerde güvenliğe, özellikle de küçükler için sağlık risklerinden azınlıklara yönelik ayrımcılığa kadar çeşitli alanlarda olası riskleri listeler. Şu anda, mevcut düzenlemelerin uyarlama ve veri paylaşımının, blok zincir düzenlemesinin ve içerik moderasyonunun geliştirilmesi konusunda tartışmalar yapılmaktadır.
SORU 1- Metaverse Nedir?
-Metaverse, birden fazla sanal dünyayı bir araya getiren kalıcı, çevrimiçi, 3D bir dünya konseptidir. Meta evreni internetin gelecekteki hali olarak düşünebilirsiniz. Meta evren; bu 3D dünyalarda kullanıcıların çalışmasına, buluşmasına, oyun oynamasına ve sosyalleşmesine imkan tanıyacaktır.
SORU 2- Metaverse Neden Önemlidir?
- Hayatımızı kolaylaştırarak pek çok aktiviteyi kolay bir şekilde gerçekleştirmek metaverse sayesinde mümkün haldedir. Metaverse gerçek hayatla iç içe geçebilir mi sorusunun en basit örneği ise;
mühendislik eğitimine özel bir biçimde yaratılan sanal evren sayesinde, mühendis adayları, eğitim hayatını uygulamalı bir şekilde gerçekleştirebilecekleri ortam sunması veya tenis oynamayı çok seven ve oyun alanına gidemeyen birisinin sanal gerçeklik ortamı ile bu zevkine kesintisiz ulaşım sağlayabilmesi gibi pek çok gerçek hayat ile ilşkilendirilebilecek örnekler verilebilir.
SORU 3- Metaverse'de Ekonomik Faaliyetler Nasıl Gerçekleşir? Kripto Paralar ve Dijital Varlıkların Rolü Nedir?
-Metaversde ekonomik faaliyetler klasik ekonomiden çok daha farklı işler. Geleneksel ekonomide fiziksel varlıklar ve mekanlar üzerinden gerçekleşen ticaretin aksine, Metaverse de dijital mallar, Sanal mallar ve hizmetler, Kripto varlıklar, Akıllı Kontratlar, Opsiyonlar gibi pek çok sanal iş modeli ekonomik gelir elde etmek için seçenektir. Ayrıca Metaverse'de kripto paralar ve dijital varlıklar, ekonomik faaliyetleri ve sanal dünyadaki etkileşimleri güçlendiren temel unsurlardır.
SORU 4- Metaverse’den Nasıl Gelir Elde Edilebilir?
Metaverse'in gelişimiyle birlikte daha da çeşitlenebilir ve yeni fırsatlar ortaya çıkabilir. Ancak, herhangi bir yatırım veya işletme faaliyeti gibi, metaverse'den gelir elde etmek de riskler içerebilir, bu nedenle dikkatli bir şekilde araştırma yapmak önemlidir. 3. Sorunun cevabından belirttiğimiz üzere Metaverseden gelir elde etmenin çeşitli yolları bulunmaktadır .Bunlardan bazıları şunlardır:
1- Nft ticareti: NFT'ler, dijital varlıkların benzersiz ve takas edilebilir bir şekilde temsil edilmesini sağlayan bir blockchain teknolojisi kullanımıdır. Dijital varlıkların NFT'leri oluşturulabilir ve bunların ticaretini yaparak gelir elde edebilirsiniz. Örneğin, sanatçılar artık eserlerini satmak için galeriler ile anlaşma yapmak zorunda değiller .Bunun yerine, sanatçı bunu doğrudan bir NFT olarak satabilir.
2- Sanal emlak yatırımı: Metaverse üzerinde blockchain tabanlı sanal emlak alımı yaparak, bu emlakları kiralayabilir veya satabilirsiniz. Düşük maliyetler ve kolay erişim, çeşitli yatırımcı profillerinin bu alana girmesini sağlar. Bu sanal emlakların değeri, lokasyona bağlı olarak artabilir. Özellikle popüler etkinliklerin düzenlendiği alanlar, daha fazla talep görebilir.
3- Oyun ve uygulama geliştirme: Blockchain teknolojisini kullanarak insanlara Metaverse içerisinde oyun oynatmak ve oyunculara para kazandırmaktır. Oyuncular oynadıkları oyunlarda yaptıkları görevlerden ya da işlerden, Metaverse evreninde belirlenen para biriminden kazanacak, bu para birimini de iki evrende de kullanabileceklerdir. Örneğin "Farmers World". 2021'de piyasaya sürülen Farmers World'de altın çıkarmak, çiftlik hayvanları yetiştirmek, evler inşa etmek için arazi satın alabilirsiniz. Gerekli araçları pazardan temin edebilirsiniz. Sütten yumurtaya kadar sanal mülkünüzdeki her şey NFT’dir.
4- DeFi: DeFi, Türkçe'de Merkezi Olmayan Finans olarak da bilinir. Merkezi olmayan ,şeffaflık ,otomasyon ,kolay erişim gibi temel özelliklere sahiptir. Bazı DeFi programları şunlardır:
-Uniswap: Uniswap, Ethereum blockchain üzerinde çalışan ve merkezi olmayan bir borsa protokolüdür. Alıcıların ve satıcıların bir takas veya emir defteri kullanmak zorunda kalmadan ERC-20 token'larını takas etmelerini ve likidite sağlayarak gelir elde etmelerini sağlayan bir programdır.
- Avalanche (AVAX): Blockchain üzerinde DeFi hizmetleri sunarak, kullanıcılara çeşitli finansal işlemleri gerçekleştirme imkanı sunar. Avalanche tabanlı bazı projeler şunladır: Pangolin, Benqi, Elk Finance, Trader Joe.
- MakerDAO: MakerDAO, Ethereum blockchain üzerinde çalışan bir DAO (Dağıtılmış Otonom Organizasyon) protokolüdür MakerDAO, merkezi olmayan borçlanma ve tasarruf için teknoloji geliştirmeye odaklanan merkezi olmayan özerk bir kuruluştur. Dai adında bir stabilcoin üretir ve kullanıcılar bu stabilcoin'i teminat olarak kullanarak kredi alabilirler.
SORU 5- Metaverse'in Gelecekteki Etkileri Neler Olabilir?
Şunu unutmamalıyız ki Metaverse gelişen ve sürekli değişen bir içeriğe sahiptir. Metaverse bir devrim değil, evrim olduğunu kabul etmemiz gerekir. Bu yüzden Metaverse etkileri, iş modellerinde değişiklik, yeni ekonomik fırsatlar, sosyal etkileşimde artış ve daha birçok faktöre bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
